Nabycie akcji celem umorzenia przez prokurenta w spółce akcyjnej – czy jest możliwe?
Stan faktyczny: Chciałabym uzyskać informację czy prokurent spółki akcyjnej może zawrzeć umowę nabycia akcji celem umorzenia w przypadku braku zarządu w spółce.
Przedłożone dokumenty: brak
Akty prawne:
(Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037) Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych („ksh”)
Nabycie akcji celem umorzenia przez prokurenta w spółce akcyjnej – czy jest możliwe?
Przesłanką dobrowolnego umorzenia akcji jest nabycie przez spółkę akcji własnych. Kodeks spółek handlowych definiuje dobrowolne umorzenie akcji jako umorzenie akcji za zgodą akcjonariusza w drodze jej nabycia przez spółkę (art. 359 § 1 zd. 2 k.s.h.).
Podstawową przesłanką możliwości umorzenia akcji, w świetle art. 359 § 1 zd. 1 KSH, jest stosowne postanowienie statutu. Z art. 304 § 2 pkt 3 KSH wynika, że statut – pod rygorem bezskuteczności wobec spółki – powinien zawierać postanowienia dotyczące warunków i sposobów umorzenia akcji. Co do sposobów umorzenia akcji Kodeks wyróżnia ich trzy – dobrowolne, przymusowe i tzw. automatyczne (umowne). Kryterium rozróżnienia stanowi tu przede wszystkim potrzeba (lub jej brak) uzyskania zgody akcjonariusza, którego akcja ma zostać umorzona.
Drugą przesłanką umorzenia akcji jest uchwała (art. 359 § 2 zd. 1 KSH), która stanowi konkretyzację statutowego upoważnienia. Uchwała w sprawie umorzenia powinna, w myśl art. 359 § 2 zd. 2 KSH, określać w szczególności: podstawę prawną umorzenia, wysokość wynagrodzenia przysługującego akcjonariuszowi bądź uzasadnienie umorzenia akcji bez wynagrodzenia oraz sposób obniżenia kapitału zakładowego. Brak któregokolwiek z tych elementów uzasadnia stwierdzenie nieważności uchwały (art. 425 § 1 KSH). Jednak jeżeli brak polegałby jedynie na nieoznaczeniu wysokości wynagrodzenia za umorzoną akcję w trybie przymusowym lub automatycznym, można byłoby przyjąć domniemanie wypłaty wynagrodzenia w minimalnej wysokości wymaganej w art. 359 § 2 zd. ostatnie KSH (art. 58 § 3 KC w zw. z art. 2 KSH).
Nabycie akcji celem umorzenia przez prokurenta w spółce akcyjnej – czy jest możliwe?
Uchwała walnego zgromadzenia o umorzeniu akcji (dobrowolnym lub przymusowym) podejmowana jest kwalifikowaną większością 3/4 głosów (art. 415 § 1 KSH). Zgodnie z aktualną na gruncie art. 413 KSH tezą wyr. SN z 9.1.1998 r. (III CKN 302/97, OSNC 1998, Nr 7–8, poz. 124): „W świetle art. 235 KH wspólnik nie jest wyłączony od głosowania w przedmiocie podjęcia uchwały co do umorzenia udziałów”.
Istota umorzenia. Z art. 359 § 1 zd. 2 KSH wynika, że umorzenie dobrowolne ma miejsce, gdy akcjonariusz wyraża na umorzenie jego akcji zgodę, a spółka nabywa od niego akcje w celu umorzenia. Zgoda wspólnika może być wyrażona w każdy sposób dostatecznie ujawniający jego wolę (art. 60 KC) – wyraźnie, przez złożenie (zwykle pisemnego) oświadczenia lub w sposób dorozumiany, np. w drodze głosowania za uchwałą o umorzeniu (o ile wiąże się to możliwością wykazania, w jaki sposób akcjonariusz głosował), albo przez zbycie akcji spółce w celu umorzenia.
Przepis art. 362 § 1 pkt 5 KSH nawiązuje swym brzmieniem do treści przepisu art. 359 KSH, który stanowi o dobrowolnym umorzeniu nabywanych akcji. Sam przepis art. 359 KSH stanowi pośrednio o dopuszczalności umorzenia akcji nabywanych od akcjonariusza. Stąd przepis art. 362 § 1 pkt 5 KSH można traktować jako dopełnienie regulacji sytuacji nabywania akcji w celu ich umorzenia. Należy zwrócić uwagę, że dopuszczalne jest nieodpłatne nabycie akcji w pełni pokrytych (art. 362 § 1 pkt 7 KSH), przy czym należy uznać, że przez pojęcie nieodpłatnego nabycia akcji należy rozumieć wszelkie sposoby nabycia akcji bez uzyskania ekwiwalentu pieniężnego czy też niepieniężnego.
W świetle powyższego należy rozważyć dwie kwestie – czy w uchwale zarządu prokurent został umocowany do takich czynności jak wykup akcji własnych.
Nabycie akcji celem umorzenia przez prokurenta w spółce akcyjnej – czy jest możliwe?
Nadto, należy rozważyć czy prokurent ma prawo zwołać walne zgromadzenie – co jest konieczne do podjęcia niezbędnych uchwał.
Zgodnie z art. 399 KSH WZ zwołuje zarząd. Zakres prokury obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie związane są z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Wynika tak z art. 1091 § 1 Kodeksu cywilnego. Prokurent zajmuje się więc reprezentacją spółki na zewnątrz. Natomiast kwestia uprawnienia do zwołania zgromadzenia wspólników jest jedną z ustawowych kompetencji zarządu wykonywanych na forum wewnętrznym spółki. Dlatego też prokurent nie posiada uprawnienia do zwołania zgromadzenia wspólników.
W świetle powyższego należy uznać, że prokurent nie może nabyć akcji celem umorzenia.
Nabycie akcji celem umorzenia przez prokurenta w spółce akcyjnej – czy jest możliwe?