Obrazy i tekst piosenki a prawa autorskie
Stan faktyczny: Poniżej przesyłam raz jeszcze, szczegółowy opis swoich pytań do sporządzenia opinii. Jak już wspominałam, ze względu na to, że w książce odnoszę się do kilku dzieł malarskich, chciałabym umieścić ich czarno-białe wersje na końcu książki, jako pomoc dla czytelnika, który mógłby się z nimi zapoznać czytając utwór.
Czy mogę umieścić te grafiki obrazów oraz ilustracji tak jak opisałam powyżej w swojej książce? Czy są one jednak chronione prawem autorskim?
W książce cytuję także słowa piosenki X
Czy mogę cytować kilka linijek tekstu tej piosenki w swojej książce? Czy jeśli w utworze zaznaczone jest, że słowa pochodzą z piosenki artystki Heather Nova, to czy muszę zrobić stosowny przypis do cytowanej treści? Jeśli tak to co w takim przypisie umieścić? Dane kompozytora muzyki i autora oryginalnych słów plus imię i nazwisko tłumacza na język angielski? Czy też nie trzeba robić w tej sytuacji takiego przypisu?
Przedłożone dokumenty: brak
Akty prawne:
Ustawa z dnia 04.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późn. zm.) (dalej „prawo autorskie”)
Obrazy i tekst piosenki a prawa autorskie
Najcięższą formą naruszenia praw autorskich jest przywłaszczenie cudzego utworu lub pomysłu twórczego bądź jego części, względnie wydanie cudzego utworu pod własnym nazwiskiem, zwane popularnie plagiatem. Także plagiatem jest dosłowne zapożyczanie fragmentów cudzych dzieł podane jako oryginalne i własne.
Zgodnie z prawem autorskim:
Art. 79. 1. Uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:
. 1) zaniechania naruszania;
. 2) usunięcia skutków naruszenia;
. 3) naprawienia wyrządzonej szkody:
. a) na zasadach ogólnych albo
. b) poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione – trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu;
. 4) wydania uzyskanych korzyści.
2.Niezależnie od roszczeń, określonych w ust. 1, uprawniony może się domagać:
1) jednokrotnego albo wielokrotnego ogłoszenia w prasie oświadczenia
odpowiedniej treści iw odpowiedniej formie lub podania do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia sądu wydanego w rozpatrywanej sprawie, w sposób i w zakresie określonym przez sąd;
2) zapłaty przez osobę, która naruszyła autorskie prawa majątkowe, odpowiedniej sumy pieniężnej, nie niższej niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnionych korzyści odniesionych przez sprawcę z dokonanego naruszenia, na rzecz Funduszu, o którym mowa w art. 111, gdy naruszenie jest zawinione i zostało dokonane w ramach działalności gospodarczej wykonywanej w cudzym albo we własnym imieniu, choćby na cudzy rachunek.
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z 2006-01-25, I CK 281/05 Opubl: Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna rok 2006, Nr 11, poz. 186, str. 64
Zgodnie z art. 115 ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych:
„1. Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
2. Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania, artystyczne wykonanie albo publicznie zniekształca taki utwór, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie.”
Zatem odpowiedzialność karną ponosi ten kto albo przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania. Przywłaszczenie musi być bezprawne, a więc niezgodne z obowiązującymi przepisami. Bezprawność jest rozumiana jako sprzeczność z dowolnymi przepisami prawa, a nie tylko prawa karnego. Stanowi przestępstwo formalne, a więc do jego dokonania nie jest wymagany skutek – strata autora przywłaszczonego utworu. Może być popełnione wyłącznie w zamiarze bezpośrednim.
Przestępstwo plagiatu może polegać na wspomnianym wcześniej przywłaszczeniu oraz na wprowadzeniu w błąd., które polega na wytworzeniu niezgodnego z obiektywnie istniejącym stanem rzeczy wyobrażeniem o autorstwie utworu. Może nastąpić zarówno przez działanie jak i zaniechanie. Dla stwierdzenia przestępczości zachowania nie jest istotne, w jakiej części doszło do przywłaszczenie lub wprowadzenia w błąd co do autorstwa utworu. Charakter naruszenia wpływa jedynie na wysokość kary.
Ustawodawca przewidział następujące sankcje karne wyrażone alternatywnie za dopuszczenie się plagiatu: karę grzywny, karę ograniczenia wolności, karę pozbawienia wolności od 1 miesiąca do 3 lat.
Obrazy i tekst piosenki a prawa autorskie
Obrazy jako takie, jeśli stworzone były przed ponad 70 laty nie są chronione majątkowymi prawami autorskimi. Do ich reprodukcji (zdjęć jakie chce Pani wykorzystać w książce) da się jednak zastosować art. 2 ust.2 prawa autorskiego:
„Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.”
Skan czy reprodukcją jest rodzajem opracowania, wiąże się z konkretnym nakładem pracy, nie tylko prostą czynnością techniczną (położenie widokówki na szkle skanera), ale często wymaga dodatkowych czynności jak i umiejętności takich jak retusz, przywracanie wyblakłych kolorów itp.
Jeżeli nie wykorzystuje się w publikacji czyjegoś skanu, a jedynie to konkretnie zdjęcie, to nie należy zgłaszać ku temu żadnych obiekcji, jeżeli nie jest właścicielem praw autorskich.
W przypadku zamieszczania obrazów w książkach – najczęstszym problemem jest powielanie „obrazu dzieła” wykonanego przez osobę trzecią i niestety – osoba skanując zdjęcie i zamieszczając je w książce – staje się autorem – skanu (zdjęcia)- na równi z fotografem, ale tylko skanu (zdjęcia).
Obrazy i tekst piosenki a prawa autorskie
Zasadą jest, iż rozpowszechnianie utworu (jeżeli nie wygasły jeszcze autorskie prawa majątkowe) wymaga zgody twórcy. W tym miejscu pojawia się jednak pytanie, czy zdjęcia, o których mowa, stanowią przedmiot ochrony autorskich praw majątkowych mimo upływu długiego okresu czasu od ich wykonania. Na gruncie ustawy – Prawo autorskie, obowiązującej od 1994 r., autorskie prawa majątkowe gasną z upływem siedemdziesięciu lat (art. 36 pr. aut). Początek biegu tego terminu wyznaczany jest odmiennie z zależności od tego, z jaką sytuacją mamy do czynienia. Zasadniczo stanowi go data śmierci twórcy, gdy jednak twórca nie jest znany – data pierwszego rozpowszechnienia utworu (w celu zapoznania się z innymi przypadkami odsyłam do art. 36 pr. aut.). W tym miejscu pojawia się natomiast pewna trudność. Wynika ona przede wszystkim ze zmian w prawie autorskim, dokonujących się na przestrzeni lat. Zarówno na gruncie ustawy z dnia 29 marca 1926 r. (art. 3), jak i ustawy z dnia 10 lipca 1952 r. o prawie autorskim (art. 2) obowiązywała zasada, zgodnie z którą – najogólniej rzecz ujmując – fotografia jest utworem i, co za tym idzie, przedmiotem prawa autorskiego tylko wtedy, jeżeli zostało na niej wyraźnie uwidocznione zastrzeżenie prawa autorskiego. Jeżeli więc fotografia została rozpowszechniona pod rządami jednej ze wskazanych ustawy i brak na niej zastrzeżenia, o którym mowa, wydaje się, iż można z niej korzystać. Jeżeli natomiast zastrzeżenie zostało dokonane, fotografia objęta jest ochroną prawnoautorską. Niemniej jednak musiałby on zostać wykorzystany w jednym z celów, wymienionych w art. 29 pr. aut., a to w zakresie uzasadnionym wyjaśnieniem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości. Tymczasem tego rodzaju fotografie mają być chyba (w zamyśle autora pytania), wykorzystane jako element powodujący wzrost atrakcyjności książki. W takiej sytuacji możliwość skorzystania z nich nie mieści się w ramach prawa cytatu.
Jeśli chodzi o utwory, których czas ochrony wygasł, to większość instytucji przechowujących i wystawiających dzieła sztuki (zwłaszcza muzea) stoi na stanowisku, że niedopuszczalne jest publikowanie wizerunków takich dzieł bez zgody przechowującego, zwłaszcza zaś fotografii eksponatów, wywodząc to z prawa własności rzeczy. Pogląd taki zdają się aprobować niektórzy przedstawiciele doktryny. Uprawnienie do korzystania z rzeczy z wyłączeniem innych osób stanowiące jedno z uprawnień właścicielskich wynikających z art. 140 KC może rozciągać się tak daleko, aby ograniczało osoby trzecie do rozpowszechniania wykonanych przez siebie wizerunków tej rzeczy. Właściciel rzeczy może skutecznie zabronić osobom trzecim fizycznego dostępu do rzeczy, jak również zabronić fotografowania rzeczy znajdujących się w pomieszczeniach, do których ma tytuł prawny, lub swój profil na allegro.
W Pani przypadku nie będzie zatem problemu z publikacją obrazów a także fragmentu utworu, należy jednak w przypisie dolnym (zwłaszcza w odniesieniu do utworu muzycznego) zawrzeć oryginalne autorstwo a także autora opracowania, tj. Heather Nova.
Treść przypisu powinna zawierać imię i nazwisko (lub pseudonim autora), rok produkcji, wydawnictwo (w przypadku utworu muzycznego) – zarówno w oryginale jak i opracowaniu, autora tekstu, tłumaczenia, kompozycji. Nie ma potrzeby zamieszczania źródła takiego jak wikipedia. Jeżeli źródłem będzie strona
Ma to uzasadnienie także w prawie cytatu.
Obrazy i tekst piosenki a prawa autorskie
Prawo autorskie:
Art. 34.
Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości. Twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Art. 35. Dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy.
Zgodnie z Wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 31 maja 2006 r., sygn. I ACa 281/2006:
Art. 34 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych pozwala na korzystanie z cudzego utworu pod warunkiem, że będzie wymienione imię i nazwisko twórcy oraz źródło. Nie jest przy tym wymagane uzyskanie zgody autora na korzystanie z utworu.
Art. 29.
1. Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości.
2. Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach i wypisach.
21. Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w antologiach.
3. W przypadkach, o których mowa w ust. 2 i 21, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.
Obrazy i tekst piosenki a prawa autorskie