Przesłuchanie dziecka przez sąd – na co się przygotować, na zwrócić uwagę
Akty prawne:
- Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (j.t. Dz. U. z 2014 r., poz. 121)
- Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego. (Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296)
- Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59)
Ponieważ sprawa dotyczy uregulowania kontaktów ojca z dzieckiem, sprzeciw co do przesłuchania może mieć miejsce ale tylko jeżeli dobro dziecka mogłoby na tym ucierpieć, z powodów np. zdrowotnych.
Natomiast od razu w tym miejscu wyjaśniam, że przesłuchanie dziecka nie odbywa się na zasadach przesłuchania dorosłego.
Po pierwsze, konieczna jest obecność psychologa a przesłuchanie musi odbyć się w pokoju przypominającym pokój dziecinny – ma być to przyjazne pomieszczenie.
Gdyby przed przesłuchaniem okazało się, że jest inaczej, może Pani nie dopuścić do przesłuchania. Natomiast niestety, na przesłuchaniu nie są obecni przedstawiciele ustawowi dziecka, pełnomocnicy, czy inni uczestnicy postępowania. Termin wysłuchania jest tym osobom znany, ale bez prawa udziału w posiedzeniu. Przedstawiciele ustawowi dziecka zobowiązani są doprowadzić dziecko na wysłuchanie.
Przesłuchanie dziecka przez sąd – na co się przygotować, na zwrócić uwagę
Zatem po doprowadzeniu dziecka należy ustalić jaki psycholog będzie uczestniczyć w przesłuchaniu a także w jakim faktycznie pomieszczeniu przesłuchanie się odbędzie. Należy mieć na uwadze, że dziecko nie powinno mieć kontaktu z oskarżonymi, uczestnikami procesów i nie powinno oczekiwać na wspólnym korytarzu ale w poczekalni przystosowanej dla dzieci.
Zgodnie z Kodeksem postępowania cywilnego dzieci mają prawo do wyrażania przed sądem swoich poglądów we wszystkich sprawach ich dotyczących.
W art. 2161 § 1 wskazano, że sąd w sprawach dotyczących osoby małoletniego dziecka wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Wysłuchanie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych.
Sąd stosownie do okoliczności, rozwoju umysłowego, stanu zdrowia i stopnia dojrzałości dziecka uwzględni jego zdanie i rozsądne życzenia
A w art. 576 § 2 wskazano, że przed wydaniem orzeczenia co do istoty sprawy sąd opiekuńczy wysłucha przedstawiciela ustawowego osoby, której postępowanie dotyczy. W wypadkach ważniejszych powinien ponadto w miarę możności wysłuchać osoby bliskie tej osoby.
Sąd w sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka wysłucha je, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala, uwzględniając w miarę możliwości jego rozsądne życzenia. Wysłuchanie odbywa się poza salą posiedzeń sądowych
Z komentowanych przepisów wynika obowiązek sądu wysłuchania małoletniego, jeżeli są spełnione łącznie trzy warunki: pozwala na to rozwój umysłowy dziecka, jego stan zdrowia, jak również stopień jego dojrzałości. W literaturze przyjmuje się w związku z tą regulacją, że wysłuchanie to ma charakter względnie obligatoryjny, gdyż obligatoryjność jest mocno ograniczona kryteriami dopuszczalności przeprowadzenia tego dowodu
Na podstawie § 2 komentowanego przepisu podejmowana jest przez sąd decyzja w przedmiocie uwzględnienia wyrażonego przez małoletniego zdania i rozsądnego życzenia. Przy podejmowaniu tej decyzji sąd bierze pod uwagę te same kryteria, które decydują o dopuszczalności wysłuchania małoletniego, a ponadto musi wziąć pod uwagę wszelkie okoliczności.
Poczekalnia zapewnia możliwość oczekiwania świadka na przesłuchanie w miejscu, do którego nie mają wstępu osoby nieuprawnione do udziału w przesłuchaniu. Poczekalnia wyposażona jest w książki, czasopisma, kredki, papier i inne przedmioty zapewniające świadkowi, w tym również będącemu małoletnim poniżej lat 15, możliwość aktywnego spędzenia czasu oczekiwania. W poczekalni nie umieszcza się materiałów edukacyjnych i informacyjnych na temat przemocy i wykorzystywania seksualnego. Pokój przesłuchań powinien być izolowany od odgłosów dobiegających z zewnątrz w stopniu wystarczającym, by zapewnić należytą jakość zapisu dźwięku. Kolorystyka pokoju przesłuchań powinna być utrzymana w barwach jasnych i stonowanych. Pokój przesłuchań wyposaża się w meble dostosowane dla osób dorosłych oraz meble dostosowane dla dzieci, a podłogę wykłada się miękką wykładziną.
Przesłuchanie dziecka przez sąd – na co się przygotować, na zwrócić uwagę
Wysłuchanie małoletniego odbywa się poza salą posiedzeń sądowych w warunkach zapewniających dziecku szczerość i swobodę wypowiedzi; nie jest to jego przesłuchanie w charakterze świadka. Sąd ma obowiązek przy podejmowaniu tej czynności kierować się dobrem małoletniego, a w tym przede wszystkim dbać o to, aby udział dziecka w tej czynności nie miał dla niego ujemnych następstw natury społeczno-wychowawczej albo przynajmniej zostały one maksymalnie zminimalizowane. Należy za wszelką cenę uniknąć uwikłania dziecka w spory dorosłych (por. post. SN z 15.12.1998 r., I CKN 1122/98, OSNC 1999, Nr 6, poz. 119 i B. Czech, Artykuł 58 k.r.o., s. 5 i n.).
Ze względu na to, że art. 2161 KPC ma na celu poznanie bezpośrednio przez sąd zdania i życzeń dziecka, jego wysłuchanie powinno koncentrować się na realizacji tej funkcji, np. co do sposobu ustalenia jego kontaktów z rodzicami, natomiast nie powinno być ukierunkowane na fakty, które małoletniego nie dotyczą, np. które z rodziców ponosi winę za rozkład pożycia małżeńskiego (por. H. Ciepła, Nowelizacje, s. 21).
Samo wysłuchanie nie przesądza jeszcze konieczności uwzględnienia stanowiska dziecka. Dopiero ocena sądu tej czynności – z punktu widzenia tych samych kryteriów, od których zależy jego wysłuchanie (art. 2161 § 2 KPC) oraz okoliczności sprawy – warunkują uwzględnienie zdania małoletniego oraz jego rozsądnych życzeń. W wypadkach nietypowych, tj. opóźnionego rozwoju dziecka, jego schorzeń mających wpływ na stan umysłowy, dla stwierdzenia, czy stopień jego rozwoju umysłowego oraz dojrzałości pozwala na wysłuchanie, może okazać się celowe także skorzystanie z opinii biegłego [T. Żyznowski, w: H. Dolecki, T. Wiśniewski (red.), Kodeks, t. I, 2011, s. 794–795 i A. Czerederecka, Psychologiczne kryteria wysłuchania dziecka, s. 22 i n.].
Niezależnie od warunków technicznych niezwykle istotne jest, jeśli wysłuchania dokonuje sam sędzia bez psychologa, żeby czynność obejmowała wszystkie trzy etapy: wprowadzający, etap pozyskania informacji i wyprowadzający. Polecamy zatem upewnienie się, że obecny będzie odpowiedni i przyjazny dziecku psycholog.
Jeżeli mają Państwo pytania własne, można je zadać klikając w ten link