Obowiązek naprawienia szkody w trakcie trwania SDE
Stan faktyczny: Chciałabym uzyskać informację odnośnie kwestii naprawienia szkody wobec poszkodowanego w czasie trwania dozoru elektronicznego. Czy do skrócenia czasu dozoru elektronicznego sąd wymaga wpłaty określonej procentowo kwoty wobec poszkodowanego żeby ubiegać się o skrócenie dozoru oraz co w sytuacji jeśli do końca trwania dozoru elektronicznego nie zostanie uiszczona cała kwota wobec poszkodowanego. Sytuacja nie ma na celu uchylania się od wpłaty.
Przedłożone dokumenty: brak
Akty prawne:
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553)
- Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. 1997 nr 90 poz. 557)
- Rozporządzenie Ministra sprawiedliwości z dnia 9 grudnia 2022 r. w sprawie sposobu oraz szczegółowych warunków wykonywania kar, środków karnych i środków zabezpieczających w systemie dozoru elektronicznego
Zgodnie z art. 43a kkw:
Kary, środki karne i środki zabezpieczające, których wykonanie łączy się z zastosowaniem dozoru elektronicznego, wykonuje się według przepisów niniejszego rozdziału.
Obowiązek naprawienia szkody w trakcie trwania SDE
To, w jakim terminie sprawca powinien wykonać obowiązek naprawienia szkody, powinno wynikać z wyroku skazującego. Może być to przykładowo termin 1 roku od uprawomocnienia się orzeczenia. Jeżeli termin w wyroku nie jest oznaczony, przyjąć należy, że środek kompensacyjny staje się wymagalny po uprawomocnieniu się orzeczenia. Są także inne bardziej radykalne głosy, zgodnie z którymi sąd nie może określać terminu wykonania obowiązku naprawienia szkody – staje się on wykonalny z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia nakładającego ten obowiązek. „Określenie przez sąd w wyroku terminu naprawienia szkody, w wypadku orzeczenia tego obowiązku jako środka karnego na podstawie art. 46 § 1 k.k., nie znajduje żadnego oparcia w przepisach Kodeksu karnego” (wyrok SA w Katowicach z 3.03.2011 r., II AKa 42/11, LEX nr 846484).
Jeżeli zatem sąd nie wskazał terminu naprawienia szkody, powinno się tego dokonać po uprawomocnieniu wyroku – czyli niestety w trakcie SDE.
Obowiązek naprawienia szkody w trakcie trwania SDE
Należy w tym miejscu wskazać na na wyrok Sąd Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 października 2011 r., II AKa 366/11:
W wypadku orzekania o obowiązku naprawienia szkody, jako środku karnym z art. 46 § 1 KK, w wyroku powinno się dokładnie określić sposób jego wykonania. Sąd nie jest przy tym związany postanowieniami ugody między pokrzywdzonym, a oskarżonym zawartej po skierowaniu sprawy na drogę postępowania mediacyjnego (art. 23a § 1 KPK) Niemniej jednak transponowanie treść takiej ugody, co do obowiązku naprawienia szkody, do wyroku powoduje, że taka ugoda staje się prawnie wiążąca.
Oznacza to, że wykonywanie kary w SDE nie wpływa na zawieszenie terminu do wykonania obowiązku naprawienia szkody.
Zatem jeżeli nie mają Państwo możliwości realizowania tego obowiązku, aby jego brak nie wpłynął negatywnie na skrócenie SDE, należy przesłać do sądu penitencjarnego wniosek o odroczenie wykonania środka karnego.
Naprawienie szkody, o którym mowa w art. 46 § 1 k.k., to w szczególności wyrównanie straty, którą poszkodowany poniósł. Sąd karny musi uwzględnić w chwili wyrokowania rozmiary pokrytej już szkody, w szczególności wartość uprzednio odzyskanego w stanie niepogorszonym mienia (wyrok SN z 29.03.2011 r., III KK 392/10, LEX nr 794161). Warunkiem orzeczenia omawianego obowiązku naprawienia szkody jest zatem jej istnienie w czasie orzekania, co oznacza, że nie może być już ona wcześniej skompensowana (tak Szewczyk, Jakubowski, Iwański [w:] Wróbel, Zoll I/1, s. 900).
„Obowiązek naprawienia szkody dotyczy tylko szkody, której nie naprawiono, a sąd orzekając na podstawie art. 46 § 1 k.k., uwzględnić musi rozmiar już naprawionej szkody. Zobowiązanie do naprawienia szkody nie może bowiem zmierzać do przysporzeń w majątku pokrzywdzonego” (wyrok SN z 12.04.2018 r., III KK 128/18, LEX nr 2490903). „1. Okolicznością warunkującą orzeczenie wobec sprawcy przestępstwa środka kompensacyjnego w postaci obowiązku naprawienia szkody o charakterze materialnym, przewidzianego w art. 46 § 1 k.k., jest istnienie takiej szkody w chwili orzekania, a zakres orzeczonego obowiązku nie może być wyższy niż wartość szkody wyrządzonej osądzonym przestępstwem. 2. W sytuacji gdy sprawca chociażby w części samodzielnie naprawił wyrządzoną szkodę, środek kompensacyjny przewidziany w art. 46 § 1 k.k. w tym zakresie nie może zostać orzeczony, albowiem środek ten zawsze związany jest z wielkością istniejącej, a więc nienaprawionej szkody” (wyrok SN z 1.04.2021 r., IV KK 113/2, LEX nr 3220065).
„Sąd winien był tak ukształtować swe rozstrzygnięcie, aby szkoda stanowiąca uszczerbek materialny, który powstał w majątku pokrzywdzonego w wyniku dokonania na jego szkodę przestępstwa, została naprawiona. Sąd orzekając w oparciu o przepis art. 46 § 1 k.k. musi mieć na względzie rozmiar już naprawionej szkody, gdyż zobowiązanie do jej naprawienia nie może zmierzać do przysporzeń w majątku pokrzywdzonego. Obowiązek naprawienia szkody dotyczy tylko szkody, której nie naprawiono, a sąd orzekając na podstawie art. 46 § 1 k.k., uwzględnić musi rozmiar już naprawionej szkody. Przy orzekaniu obowiązku naprawienia szkody sąd powinien więc uwzględnić fakt odzyskania przez pokrzywdzonego w całości skradzionego mienia, również w trybie art. 230 § 2 KPK.
Skradziony przedmiot nie przestaje być własnością osoby, na której szkodę dopuszczono się kradzieży i podlega zwrotowi tej osobie. Sprawca przestępstwa (kradzieży, oszustwa) nie nabywa zatem własności skradzionych rzeczy. Stąd też nie podlega przepadkowi w oparciu o przepis art. 44 § 1 k.k. (zastrzeżenie zawarte w art. 44 § 5 k.k.), jak również nie może ulec przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa jako korzyść majątkowa, którą sprawca osiągnął z popełnienia przypisanego mu przestępstwa (tu zachodzi bowiem warunek wyłączający określony w art. 45 § 1 zdanie drugie k.k.). Jednocześnie, żaden przepis prawa materialnego nie przewiduje możliwości zwrotu równowartości dowodu rzeczowego. Zwrot zabezpieczonego przedmiotu (przy braku jakichkolwiek ustaleń wskazujących uszkodzenie rzeczy powodującej obniżenie jej wartości), jest równoznaczny z naprawieniem pokrzywdzonemu wyrządzonej mu szkody o charakterze majątkowym” (wyrok SN z 18.05.2022 r., III KK 91/22, LEX nr 3409738).
Obowiązek naprawienia szkody w trakcie trwania SDE
Sąd powinien każdorazowo sprecyzować rodzaj świadczenia, które skazany ma spełnić tytułem obowiązku naprawienia szkody (restytucja naturalna czy kompensacja w formie pieniężnej; Marek, Oczkowski [w:] System, t. 6, s. 887). Ze względu na cywilny charakter obowiązku naprawienia szkody i odesłanie do stosowania przepisów prawa cywilnego, wobec treści art. 363 § 1 k.c., w aktualnym stanie prawnym sąd powinien uwzględnić wniosek pokrzywdzonego co do sposobu naprawienia szkody. Sąd jednak może nie uwzględnić wniosku w zakresie przywrócenia stanu poprzedniego, jeśli byłoby to niemożliwe lub znacznie utrudnione (wówczas naprawienie szkody winno ograniczać się do zapłaty określonej kwoty pieniężnej) (Marek, Oczkowski [w:] System, t. 6, s. 887)
Obowiązek naprawienia szkody w trakcie trwania SDE
Jeżeli mają Państwo pytania własne, można je zadać klikając w ten link