Umowa uaktywniająca z nianią – kogo można zatrudnić i na jakich zasadach
Nianią jest osoba fizyczna sprawująca opiekę nad dziećmi na podstawie umowy uaktywniającej.
Nianie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu wypadkowemu, o ile nie zachodzą okoliczności wyłączające ten obowiązek. Dla niani podlegającej obowiązkowo wymienionym ubezpieczeniom ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne. Zasady rozstrzygania obowiązku ubezpieczeń w przypadku wystąpienia więcej niż jednego tytułu do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych lub występowania innych okoliczności (np. prawo do emerytury lub renty), następują na takich samych zasadach, jak dla innych umów o świadczenie usług, do których zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Wyjątek stanowi zawarcie umowy uaktywniającej z uczniem lub studentem do ukończenia przez niego 26 lat.
Uczniowie gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych oraz studenci do ukończenia 26 lat, wykonujący pracę na podstawie umowy uaktywniającej podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu. Ubezpieczenie chorobowe jest dla nich dobrowolne.
Tak więc zatrudnienie jako niani:
– emerytów i rencistów;
– uczniów gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych oraz studentów do ukończenia 26 lat;
– osób na urlopie wychowawczym;
– osób niepracujących/bezrobotnych
podlega obowiązkowi opłacania składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne.
Umowa uaktywniająca z nianią – kogo można zatrudnić i na jakich zasadach
Za nianie nie opłaca się składek na Fundusz Pracy, na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, ani na Fundusz Emerytur Pomostowych.
Składka na ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolna – niania przystępuje do tego ubezpieczenia na własny wniosek i sama ją finansuje (opłaca w jej imieniu rodzic, potrącając składkę z wynagrodzenia).
Jeśli rodzice spełniają kryteria do objęcia ich umową uaktywniającą, a umowa nie przewyższa kwoty pensji minimalnej (lub połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę), składki ZUS (poza chorobową) opłacane są z budżetu państwa. Jedynym obowiązkiem rodzica jest wyliczenie poprawnych kwot i złożenie deklaracji ZUS DRA (z raportami ZUS RCA, o czym była mowa powyżej). Wartość netto (do wypłaty) dla niani równa jest wówczas wartości brutto określonej w umowie (z uwzględnieniem kwestii podatkowych, o czym będzie mowa w dalszej części).
W przypadku objęcia niani dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, rodzic (płatnik składek) musi dodatkowo obliczyć wysokość tej składki (jako 2,45% od kwoty brutto zwartej w umowie) i odprowadzić ją bezpośrednio do ZUS. Wypłacana kwota netto będzie wówczas stanowiła kwotę brutto wynikającą z umowy pomniejszoną o tę składkę. Warto pamiętać, że składka chorobowa, o ile niania zdecyduje się ją opłacać, jest zawsze ponoszona przez nianię (nie ma możliwości opłacania jej z budżetu państwa przez ZUS) i opłacana przez rodzica (płatnika składek).
Umowa uaktywniająca z nianią – kogo można zatrudnić i na jakich zasadach
Wysokości składek na ubezpieczenia (do wpisania w deklaracji ZUS DRA i ZUS RCA) określa się następująco (przyjmując za podstawę kwotę brutto z umowy, z wyjątkiem składki zdrowotnej, dla której podstawę stanowi kwota brutto z umowy pomniejszona o wysokość składki chorobowej):
– składka emerytalna: 19,52% * kwota brutto
– składka rentowa: 8% * kwota brutto
– składka wypadkowa: 1,8% * kwota brutto [UWAGA: stawka ta jest ogłaszana co roku, na okres od kwietnia do marca kolejnego; należy przyjąć połowę stawki maksymalnej, która do III. 2017 wynosi 3,6%]
– składka chorobowa: 2,45% * kwota brutto
– składka zdrowotna: 9% * (kwota brutto – składka chorobowa)
Umowa aktywizacyjna, na podstawie której ma sprawować opiekę niania, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom:
• społecznym – emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu,
• zdrowotnemu.
Rodzic musi zgłosić nianię do tych ubezpieczeń od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania (na druku ZUS ZUA). Gdy kontrakt się rozwiąże lub wygaśnie, musi natomiast złożyć w ZUS tzw. wyrejestrowanie (na druku ZUS ZWUA).
Jeśli niania będzie podlegać tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu (dalej wyjaśniamy, kiedy może tak być), należy ją zgłosić do tego ubezpieczenia korzystając z formularza ZUS ZZA.
Po zawarciu umowy uaktywniającej najpierw należy zgłosić się w ZUS jako płatnik składek na formularzu ZUS ZFA. Wyjątkowo nie musi go składać osoba, która już jest zarejestrowana jako płatnik, bo prowadzi własną działalność gospodarczą.
Umowa uaktywniająca z nianią – kogo można zatrudnić i na jakich zasadach
Dopiero teraz trzeba zgłosić do ubezpieczeń nianię na ZUS ZUA lub ZUS ZZA.
Rodzic jako płatnik składek powinien jeszcze pamiętać o tym, że jest pośrednikiem w zgłoszeniu członków rodziny niani do ubezpieczenia zdrowotnego. Jeśli są takie osoby, które opiekunka chce zgłosić do tego ubezpieczenia (np. swoje dzieci), to rodzic musi dać jej do wypełnienia druk ZUS ZCNA, a następnie po wypełnieniu swojej części przekazać go do ZUS.
Zwykle jedną osobę rozlicza się w ZUS z jednym kodem tytułu ubezpieczenia. Przy nianiach są jednak dwa: 04 30 xx oraz 04 31 xx. W kodzie tym ostatnie dwie cyfry (zaznaczone przez nas „xx”) to pola przeznaczone na podanie kolejno informacji o tym, czy niania jest osobą niepełnosprawną i w jakim stopniu oraz czy ma prawo do emerytury albo renty. Jeśli nie występuje żadna z tych okoliczności, należy w tych polach wpisać „0”.
Podstawowy i zawsze używany kod tytułu ubezpieczenia to ten pierwszy – 04 30 xx. Z drugim należy przekazywać dokumenty tylko wtedy, gdy rozliczamy składki od pensji wyższej niż minimalne wynagrodzenie.
Dokument zgłoszenia – czy to ZUA, czy ZZA – składa się zatem podając kod 04 30 xx. Poza tym należy w nim wpisać dane płatnika (rodzica – imię i nazwisko, NIP, PESEL), adres jego zamieszkania, a następnie dane identyfikacyjne ubezpieczonej niani (jej imię i nazwisko oraz PESEL).
Rodzic dziecka nie pełni obowiązków płatnika z tytułu zawartej z nianią umowy, nie pobiera zaliczek na podatek dochodowy od wypłaconego wynagrodzenia ani też nie sporządza i nie przekazuje niani ani organowi podatkowemu deklaracji i informacji podatkowych, np. PIT-11.
Podstawą opodatkowania jest dochód, tj. różnica między kwotą osiągniętego przychodu a kosztami jego uzyskania.
Do wynagrodzenia niani stosuje się koszty uzyskania przychodu w wysokości 20% uzyskanego przychodu, z tym, że oblicza się je od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika (rodzica) lub opłacone przez podatnika (nianię) w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, których podstawę wymiaru stanowi ten przychód.
Umowa uaktywniająca z nianią – kogo można zatrudnić i na jakich zasadach
Istnieje także możliwość przyjęcia przez nianię kosztów uzyskania przychodów w wysokości kosztów faktycznie poniesionych pod warunkiem, że będzie posiadała dowody potwierdzające poniesione koszty.
Co do zasady przychody z innych źródeł podlegają opodatkowaniu dopiero w zeznaniu rocznym. Niania może jednak podjąć decyzję o odprowadzaniu miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy w ciągu roku podatkowego, stosując do uzyskanego dochodu najniższą stawkę podatkową określoną w skali.
Gdy niania odprowadzi w ciągu roku choć jedną zaliczkę na podatek, nie może zrezygnować z ich wpłacania do końca danego roku kalendarzowego.
Zaliczki wpłaca na rachunek urzędu skarbowego właściwego według jej miejsca zamieszkania w terminie do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym uzyskała dochód, a za grudzień w terminie złożenia zeznania podatkowego.
Po zakończeniu roku podatkowego niania jest obowiązana złożyć do urzędu skarbowego zeznanie podatkowe o wysokości uzyskanych dochodów PIT-36.
Podsumowując, ponieważ umowa zawierana jest między osobami nieprowadzącymi działalności gospodarczej, pensja niani stanowi przychód z innych źródeł. Rodzic nie musi więc pobierać zaliczek na PIT ani tym bardziej przekazywać opiekunce PIT-11. Niania rozlicza się z podatku dochodowego samodzielnie co do zasady dopiero w zeznaniu rocznym (PIT-36) według skali, stosując 20-proc. koszty uzyskania przychodu. Koszty obliczyć należy od przychodu pomniejszonego o składki obowiązkowe czy dobrowolne na ubezpieczenie chorobowe, potrącone (przez rodzica) lub opłacone (przez nianię) w danym miesiącu – tak samo jak w przypadku zwykłej umowy cywilnej (zlecenia czy dzieła).
Umowa uaktywniająca z nianią – kogo można zatrudnić i na jakich zasadach
Jeżeli mają Państwo podobny problem, pytania własne można zadać klikając w ten link