9.01.2020 r. Utwory pracowników – czy są własnością pracownika czy też firmy?
Utworzyłam na kontach XX (prywatnych) formularze które używamy w firmie i pare osób ma do nich dostęp. W niedługim czasie rozstaję się z firmą, pytanie jest takie, czy mogę je przestać udostępniać, wiedząc o tym że popsuje to pracę w firmie.
Formularze zrobiłam na potrzeby firmy, lecz nie mieliśmy/mamy żadnej takiej platformy jak google (cały zarząd doskonale wie o braku wspólnej platformie)
Czy jest to zaliczane jako „autorstwo” na rzecz firmy czy może być jako prywatny użytek, wiedząc że robiłam to na prywatnym koncie X.
Co się stanie jak zlikwiduję konta prywatne, (bo mam do tego prawo) wraz ze formularzami. Czy firma może dochodzić swoich praw i chcieć rekompensaty czy w tym przypadku nie moze dochodzić swoich praw?
Przedłożone dokumenty: brak
Akty prawne:
- Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U.2018.0.1191 t.j. – dalej „prawo autorskie”)
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141 – dalej „k.p.”)
Podkreślenia już na wstępie wymaga, iż przepisy dotyczące tzw. utworów pracowniczych dotyczą tylko i wyłączenie sytuacji, gdy twórcę i pracodawcę łączy umowa o pracę w rozumieniu przepisów k.p. – rozumiem, że Pani taką umowę ma.
W pierwszej kolejności należy więc zastanowić się czym jest utwór w rozumieniu prawa autorskiego. Nie każdy efekt pracy pracownika, czy też stworzone przez niego dzieło, będzie utworem w rozumieniu prawa autorskiego. Aby móc w ogóle mówić o utworze wytwór działalności pracownika powinien spełniać łącznie następujące warunki: stanowić rezultat pracy człowieka (twórcy), stanowić przejaw działalności twórczej, mieć indywidualny charakter, zostać ustalony w jakiejkolwiek postaci.
Dodać należy, iż utwór jest to niematerialne dobro prawne, które powinno być odróżniane od przedmiotu materialnego, na którym zazwyczaj jest ono utrwalone.
W świetle powyższego należy uznać, że skoroszyty są utworami.
Przywołać należy treść art. 12 ust. 1 prawa autorskiego, który stanowi: „Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron”.
Do przejścia majątkowych praw autorskich z pracownika na pracodawcę konieczne jest przyjęcie utworu. Przyjęcie utworu pracowniczego następuje wraz ze złożeniem przez pracodawcę odpowiedniego oświadczenia akceptującego utwór lub z upływem 6 miesięcy od daty dostarczenia utworu przez twórcę, jeśli pracodawca nie zgłosił w tym terminie zastrzeżeń co do tego utworu, nie sugerował dokonania w nim zmian, uzupełnień itp. (art. 13 ustawy). Nie ma szczególnych reguł mówiących kiedy mamy do czynienia z przyjęciem utworu. Powszechnie przyjmuje się, że wystarczające jest przyjęcie utworu w sposób dorozumiany np. poprzez przystąpienie do wykorzystania utworu. Jeżeli pracodawca chce się uchronić przed negatywnymi dla niego konsekwencjami związanymi z przeciwdowodem, iż utwory na niego nie przeszły, wówczas powinien sformalizować kwestię przyjęcia tego utworu np. sporządzić na piśmie oświadczenie o przyjęciu utworu.
Jeżeli zostaną spełnione warunki z art.12, czyli jeżeli utwór jest wykonywany w ramach obowiązków pracowniczych i o ile strony nic innego nie postanowiły w umowie o pracę, to mamy do czynienia z utworem pracowniczym. Podkreślenia wymaga, iż utwór ma być stworzony ,,w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy’’, czyli wówczas gdy stworzenie utworu mieściło się w zakresie obowiązków pracownika określonych przede wszystkim w umowie o pracę, ale także w regulaminach pracy, układach zbiorowych itp.. Jeżeli umowa o pracę lub inne akty milczą na ten temat to wówczas odwołać się należy zgodnie z prawem autorskim do celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.
Konsekwencją tego, iż do nabycia utworu przez pracodawcę dochodzi ,,w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron’’ będzie to, że nie zawsze pracodawca nabędzie prawo do utworu w nieograniczonym zakresie na wszelkich możliwych polach eksploatacji. Nabycie to nie ma więc charakteru pełnego, nie obejmuje całości majątkowych praw autorskich, a jedynie te prawa, które służą realizacji uzgodnionego celu umowy i zamiaru stron.
Utwory pracowników
Odnośnie natomiast programów komputerowych prawo autorskie w art. 74 ust. 3 stanowi, iż : ,,Prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej’’. Mamy tu więc do czynienia z nabyciem prawa do utworu (programu komputerowego) z mocy samego prawa (ex lege). Różnica między ,,zwykłym’’ utworem pracowniczym (art. 12) a programem komputerowym (art. 74) polega więc na tym, iż w przypadku programu komputerowego nie ma konieczności przyjęcia programu, aby doszło do przejścia praw do tego utworu na pracodawcę. Co więcej, i co jest bardzo istotne z praktycznego punktu widzenia, pracodawca nabywa w przypadku programu całość autorskich praw majątkowych, a nie wyłącznie w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron, jak to ma miejsce w przypadku ,,zwykłych’’ utworów pracowniczych. Rozumiem jednak, że skoroszyt programem takim nie jest.
Warto przytoczyć definicję utworu pracowniczego zawartą w orzeczeniu Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 października 2011 roku (sygn. akt V ACa 422/11, opublikowane LEX nr 1120395), w którym sąd stwierdził, iż aby utwór miał „charakter pracowniczy” i znajdowała zastosowanie regulacja przewidziana w tym artykule nie wystarcza jakikolwiek związek łączący powstanie utworu ze stosunkiem pracy; niezbędne jest, aby stworzenie utworu nastąpiło „w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy”. Innymi słowy chodzi o te przypadki, gdy stworzenie danego dzieła należało do zakresu zadań (obowiązków) pracownika. Obowiązki takie mogą być sprecyzowane w samej umowie o pracę, ale także w bezpośrednich poleceniach służbowych (jednak tylko tych, które zostały wydane w granicach obowiązków pracowniczych danego twórcy). Nie jest natomiast wystarczającą podstawą do stwierdzania „pracowniczego charakteru” utworu (w rozumieniu art. 12 prawa autorskiego) posłużenie się w procesie twórczym urządzeniami lub materiałami należącymi do zakładu pracy, przygotowanie utworu w czasie pracy twórcy, sfinansowanie pracy twórczej przez zakład pracy lub udział w procesie twórczym innych osób zatrudnionych w tym zakładzie oraz tolerowanie przez twórcę faktu eksploatowania bez porozumienia z nim utworu przez zakład pracy”.
W związku z powyższym, dobrze byłoby sprawdzić Pani umowę o pracę i zakres obowiązków. O ile tworzenie formularzy nie mieści się zupełnie w Pani zakresie obowiązków, może je Pani usunąć. Inna kwestią jest czas stworzenia formularzy – o ile pracodawca ich nie przyjął pisemnie – jeżeli nie upłynęło 6 miesięcy, jest to Pani własność.
Utwory pracowników
