Opublikowano

Powoływanie biegłego – czy sąd może wskazać osobę z imienia i nazwiska?

Do wyłączenia biegłego mają zastosowanie przepisy dotyczące wyłączenia sędziego, zawarte m.in. w art. 48 kpc.

9.12.2019 r. Powoływanie biegłego – czy sąd może wskazać osobę z imienia i nazwiska?

 

Stan faktyczny:

W sprawie podziałowej Sąd powołał do wyceny firm (działaln.gosp. i spółka z o.o.) biegłego z zakresu ekonomii zamiast biegłego z zakresu wyceny przedsiębiorstw. Wniosek o odwołanie biegłego sąd rozpoznał sam oddalając go na posiedzeniu niejawnym bez uzasadnienia. Na marginesie sprawy występuje różnica w sposobie powoływania biegłych. Biegły ds wyceny nieruchomości b. małżonków nie został wskazany z imienia i nazwiska w postanowieniu o jego powołaniu i jak rozumiem wyłonił go sekretariat sądu, zaś biegły z zakresu ekonomii został wskazany w postanowieniu sądu z imienia i nazwiska. Czy ta różnica noże mieć wpływ na przebieg procedury dotyczącej jego odwołania ? Czy sędzia miał prawo wskazać biegłego z imienia i nazwiska a następnie samodzielnie decydować o oddaleniu wniosku dot. jego odwołania ? Wskazuję że wielokrotnie żądałam aby wyceny firm dokonywał biegły z zakresu wyceny przedsiębiorstw. Co więcej tylko ja zostałam obciążona zapłatą zaliczki na poczet tej wyceny, choć wnosiły o nią obie strony podziału majątku.

brak

Przedłożone dokumenty:

Akty prawne:

1. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. nr 43, poz. 296 ze zm. – dalej „kpc”)

Kluczowe znaczenie ma treść art. 278. § 1. kpc, który stanowi, że:

W wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii.

Na listach sądowych nie ma odpowiedniej ilości biegłych. Często jest tak duże zapotrzebowanie na biegłych, że ci ujawnieni na liście nie są w stanie wykonać opinii w krótkim czasie. Tak więc, można też powołać biegłego ad hoc, tj. każdą osobę, o której wiemy, że ma wiadomości specjalne. Liczba biegłych jest uzależniona od potrzeb i zależy od oceny sądu, który może również wziąć pod uwagę wnioski stron, także w aspekcie możliwości wyłączenia biegłego. Jeżeli sprawa nie ma charakteru skomplikowanego lub interdyscyplinarnego, nie należy literalnie przyjmować treści komentowanego przepisu, w tym wypadku bowiem wystarczy jeden biegły. W odmiennej sytuacji trzeba rozważyć możliwość powołania kilku biegłych, jednocześnie rozważając, czy uzasadnione byłoby przygotowanie kilku odrębnych opinii czy też jednej łącznej, którą dopuszcza art. 285 § 2 kpc. Sąd wezwany albo sędzia wyznaczony, zgodnie z § 2 komentowanego przepisu, nie decydują o liczbie powoływanych biegłych, co należy do wyłącznej kompetencji składu orzekającego, ale mogą wskazać kandydata albo kandydatów na biegłych, gdy już określono ich liczbę.

Mając powyższe na uwadze wskaznanie biegłego imiennie oraz drugiego poprzez sekretariat było prawidłowe.

Strona postępowania może żądać wyłączenia biegłego aż do czasu ukończenia przez niego czynności biegłego. Gdy strona zgłasza wniosek o wyłączenie biegłego po rozpoczęciu po rozpoczęciu przez niego czynności zobowiązana jest uprawdopodobnić, że przyczyna wyłączenia powstała później lub że przedtem nie była jej znana (art. 281 kpc).

Do wyłączenia biegłego mają zastosowanie przepisy dotyczące wyłączenia sędziego, zawarte m.in. w art. 48 kpc. Biegły zatem podlega wyłączeniu od udziału w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedna ze stron w taki stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziaływa na jego prawa lub obowiązki, w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia, w sprawach osób związanych z nim z tytułu przysposobienia (adopcji), opieki lub kurateli, w sprawach, w których był lub jeszcze jest pełnomocnikiem albo był radcą prawnym jednej ze stron, w sprawach, w których niższej instancji brak udział wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jak też w sprawach o ważność aktu prawnego sporządzonego z jego udziałem lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator.

Powody wyłączenia, o których jest mowa wyżej trwają także po ustaniu uzasadniającego je małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.

Podobnie jak sędzia, biegły podlega także wyłączeniu przez sąd na wniosek strony, jeżeli istnieją okoliczności, które mogą wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności biegłego w danej sprawie (art. 281 w związku z art. 49 kpc).

Co ważne, w odróżnień od wyłączenia sędziego, które może nastąpić z mocy samej ustawy lub na wniosek samego sędziego, wyłączenie biegłego może nastąpić na wniosek strony, która chce wyłączenia biegłego. W orzecznictwie sądowym podkreśla się, że sąd nie ma obowiązku badania z urzędu, czy zachodzą okoliczności, w których powinno nastąpić wyłączenie biegłego z mocy ustawy. Wyłączenie biegłego następuje zawsze na wniosek strony, a ma to miejsce w przypadku istnienia przyczyn, z jakich można żądać wyłączenia sędziego. Nie istnieje zatem instytucja wyłączenia biegłego „z mocy ustawy”, również sąd nie zajmuje się kwestią wyłączenia biegłego „z urzędu” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2009 r., sygn. akt I UK 335/08).

Wywodząc dalej, na postanowienie o oddaleniu wniosku o wyłączenie biegłego stronie służy zażalenie. Zgodnie z kpc, zażalenie do sądu drugiej instancji przysługuje na postanowienia sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie, a ponadto na postanowienia sądu pierwszej instancji i zarządzenia przewodniczącego, których przedmiotem jest:

1) zwrot pozwu, odmowa odrzucenia pozwu, przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu albo podjęcie postępowania w innym trybie;
2) odmowa zwolnienia od kosztów sądowych lub cofnięcie takiego zwolnienia oraz odmowa ustanowienia adwokata lub radcy prawnego lub ich odwołanie;

3) oddalenie opozycji przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego oraz niedopuszczenie interwenienta do udziału w sprawie wskutek uwzględnienia opozycji;
4) rygor natychmiastowej wykonalności;
5) skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę, zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka oraz odmowa zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia;

6) zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania;
7) odmowa uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia;
8) sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa;
9) zwrot kosztów, określenie zasad ponoszenia przez strony kosztów procesu, wymiar opłaty, zwrot opłaty lub zaliczki, obciążenie kosztami sądowymi, jeżeli strona nie składa środka zaskarżenia co do istoty sprawy, koszty przyznane w nakazie zapłaty, zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oraz wynagrodzenie biegłego i należności świadka;

10) oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego;
11) odrzucenie zażalenia;
12) odrzucenie skargi na orzeczenie referendarza sądowego.

Czas do wniesienia zażalenia wynosi siedem dni i liczy się od doręczenia postanowienia, a gdy strona nie zażądała w terminie przepisanym doręczenia postanowienia zapadłego na rozprawie – od ogłoszenia postanowienia. Zażalenie powinno czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego oraz zawierać wskazanie zaskarżonego postanowienia, wniosek o jego zmianę lub uchylenie, zwięzłe uzasadnienie zażalenia ze wskazaniem w miarę potrzeby nowych faktów i dowodów.

Opinia biegłego nie ma w sprawie znaczenia rozstrzygającego i podlega ocenie jak każdy środek dowodowy, jednak w oparciu o właściwe dla jej oceny na płaszczyźnie merytorycznej kryteria, które stanowią: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego stanowiska, stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen, zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej. Biegły wyraża opinię o tej części materiału dowodowego, którą wskazuje dla celów jej wydania sąd, nie dokonuje natomiast wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego sprawy, co jest obowiązkiem sądu orzekającego (wyr. SN z 12.2.2015 r., IV CSK 275/14, Legalis). Jakkolwiek opinia biegłych jest oparta na wiadomościach specjalnych, to podlega ona ocenie sądu na podstawie całego zebranego w sprawie materiału, a zatem, na tle tego materiału, konieczne jest stwierdzenie, czy ustosunkowała się ona do wynikających z innych dowodów faktów mogących stanowić podstawę ocen w opinii zawartych oraz czy opierając się na tym materiale w sposób logiczny i jasny, przedstawia tok rozumowania prowadzący do sformułowanych w niej wniosków. Jeżeli opinia biegłych wymogów tych nie spełnia, wniosek strony o powołanie innych biegłych uznać należy za zasadny. Zaakceptowanie przez sąd drugiej instancji rozstrzygnięcia opartego na pozaustawowych przesłankach, będącego wynikiem wadliwego sformułowania pytania kierowanego do biegłych, stanowi naruszenie przepisu prawa materialnego, który w sprawie powinien zostać zastosowany (wyr. SN z 24.5.2005 r., V CK 659/04).

Można także wnosić o powołanie innego biegłego – zamiast wniosku o jego wyłączenie. Samo niezadowolenie strony z oceny przedstawionej przez biegłych nie uzasadnia potrzeby dopuszczenia przez sąd dowodu z opinii innych biegłych (wyr. SN z 6.10.2009 r., II UK 47/09). Wykazywanie okoliczności, uzasadniających powołanie kolejnego biegłego pozostaje w gestii strony. To strona powinna wykazać się niezbędną aktywnością i wykazaćbłędy, sprzeczności lub inne wady w opiniach biegłych, które dyskwalifikują istniejące opinie ewentualnie uzasadniają powołanie dodatkowych opinii (wyr. SN z 16.9.2009 r., I UK 102/09). W konsekwencji należy uznać, że sąd nie ma obowiązku dopuszczenia dowodu z opinii kolejnych biegłych czy też z opinii instytutu w każdym wypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony, ale ma obowiązek dopuszczenia takiego dowodu wówczas, gdy zachodzi tego potrzeba, w szczególności, gdy w sprawie zostały wydane sprzeczne opinie biegłych (wyr. SN z 1.9.2009 r., I PK 83/09).

Odnośnie kosztów zaliczki Kwestie dotyczące wydatków na dowód z opinii biegłego wynikają z artykułu 130 zn kpc:

§ 1. Strona, która wnosi o podjęcie czynności połączonej z wydatkami, obowiązana jest uiścić zaliczkę na ich pokrycie w wysokości i terminie oznaczonym przez sąd. Jeżeli więcej niż jedna strona wnosi o podjęcie czynności, sąd zobowiązuje każdą stronę, która z czynności wywodzi skutki prawne, do uiszczenia zaliczki w równych częściach lub w innym stosunku według swego uznania.

§ 2. Przewodniczący wzywa stronę zobowiązaną do wniesienia zaliczki, aby w wyznaczonym terminie nie dłuższym niż dwa tygodnie zapłaciła oznaczoną kwotę. Jeżeli strona mieszka lub ma siedzibę za granicą, wyznaczony termin nie może być krótszy niż miesiąc.
§ 3. Jeżeli okazuje się, że przewidywane lub rzeczywiste wydatki są większe od wniesionej zaliczki, przewodniczący wzywa o jej uzupełnienie w trybie określonym w § 2.

§ 4. Sąd podejmie czynność połączoną z wydatkami, jeżeli zaliczka zostanie uiszczona w oznaczonej wysokości.
§ 5. W razie nieuiszczenia zaliczki sąd pominie czynność połączoną z wydatkami.

W przypadku gdy obie strony mają pytania do biegłego ma miejsce wpłata zaliczki od obu stron. Jej podział nie musi jednak być równy – zgodnie bowiem z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 1971 r. (sygn. akt II CZ 88/71):
Artykuł 41 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 24, poz. 110) głoszący, że strona, która wnosiła o podjęcie czynności połączonej z wydatkami, obowiązana jest złożyć zaliczkę za ich pokrycie, nie może być wykładany w oderwaniu od zagadnienia rozkładu ciężaru dowodu.

Jeżeli więc obie strony mają pytania czy tezy dowodowe z opinii biegłego, obie powinny zapłacić zaliczkę na biegłego. Podział tej kwoty może być zależny zaś od tego ile, która strona ma tez dowodowych do biegłego lub od tego którą ze stron swym wnioskiem spowoduje większą pracę/wydatki biegłego. Zazwyczaj jednak, ze względu na trudność w tego typu rozliczeniach sądu przyjmują równy udział w zaliczce stron inicjujących dowód z opinii.

Art. 394 § 1 pkt 9 kpc przyjmuje możliwość zaskarżenia postanowienia o zaliczce gdy stronie nie odpowiada jej kwota czy inne kwestie, takie jak nałożenie obowiązku zapłaty jedynie na jedną stronę, podczas gdy to dwie strony wnosiły o powołanie biegłych.

Reasumując, powołanie biegłych przebiegło prawidłowo. Jeżeli zaszły omawiane wyżej, okoliczności uzasadniające wyłączenie biegłego, a sąd wniosek oddalił, przysługuje stronie zażalenie do sądu II instancji. Jeżeli jest już po terminie lub zażalenie może być nieskuteczne, można wnosić o powołanie kolejnego biegłego. istnieje też możliwość zaskarżenia postanowienia o zaliczce.

Powoływanie biegłego – czy sąd może wskazać osobę z imienia i nazwiska?