10.05.2020 r. Spółka cywilna a rozwód jednego z małżonków
Stan faktyczny: Wraz z przyszłym wspólnikiem planujemy założenie spółki cywilnej. Moje pytanie dotyczy podziału majątku po ewentualnym rozwodzie jednego ze wspólników. Czy jeżeli spółka zostanie założona w trakcie trwania małżeństwa ale z majątku osobistego wspólników (darowizny od rodziców, w trakcie trwania małżeństwa) zysk oraz majątek spółki (np. nabyta przez wspólników nieruchomość) ulega podziałowi po rozwodzie?
Przedłożone dokumenty: brak
Akty prawne:
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (j.t. Dz. U. z 2014 r., poz. 121)
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350)
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych ((Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350 dalej)
Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2017 r. poz. 115.)
Spółka cywilna a rozwód jednego z małżonków
Po pierwsze należy wskazać kwestię wkładu. Co do zasady należy on do majątku osobistego małżonka. Prawa majątkowe, które otrzymał wspólnik w zamian za wniesienia wkładu, jak np. prawo do udziału w zysku, również należą do jego majątku osobistego. Wynika to z art. 33 pkt 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (w skrócie K.r.io.), zgodnie z którym „do majątku osobistego każdego z małżonków należą prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom”.
Konsekwencją art. 33 pkt 3 K.r.io. jest przynależność praw majątkowych wynikających ze wspólności łącznej niebędącej małżeńską wspólnością majątkową do majątku osobistego jednego z małżonków, niezależnie od tego, czy nabyte one zostały w zamian za składniki majątku wspólnego małżonków, czy w zamian za składniki majątku osobistego jednego z małżonków, czy też w zamian za wniesienie przez małżonka wspólnika wkładu polegającego na świadczeniu usług. Należą one do majątku osobistego tego małżonka, z którego uczestnictwem w spółce są związane. Obecnie obowiązująca regulacja przesądza, że do majątku osobistego małżonka należą wszystkie jego prawa majątkowe wynikające z uczestniczenia w spółce cywilnej, a więc zarówno prawa organizacyjne, jak i prawa czysto majątkowe.
Potwierdził to Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15.09.2004 r. (sygn. akt III CZP 46/04), uznając, że „zawarcie przez jedno lub też oboje małżonków umowy spółki cywilnej nie powoduje żadnych zmian w stosunkach majątkowych małżonków uregulowanych w dziale III K.r.io. Do składników, które małżonek wspólnik wniósł jako wkład do spółki cywilnej, znajdują od tej chwili zastosowanie wyłącznie przepisy o spółce, bez względu na to, czy przedmiot wkładu przynależał do majątku odrębnego małżonka wspólnika, czy też do majątku wspólnego małżonków”.
Jeśli jednak wkład wniesiony przez małżonka został sfinansowany z majątku dorobkowego, to powinien zostać rozliczony – w razie podziału tego majątku – jako nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty. Zgodnie bowiem z art. 45 § 1 K.r.io. „każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty. Nie dotyczy to jednak wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Ponadto rozwodzący się małżonek może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny”.
Jak podkreślił Sąd Najwyższy we wspomnianej uchwale z dnia 15.09.2004 r., „wierzytelność z tytułu pokrycia wkładu jednego z małżonków w spółce cywilnej ze środków należących do majątku wspólnego podlega rozliczeniu na podstawie art. 45 K.r.io., stosowanego w drodze analogii”.
Jeśli więc małżonek pokrył wkład w spółce cywilnej, np. w kwocie 50 000 zł, z majątku wspólnego małżonków, jego była żona/mąż będzie miał/a roszczenie o zwrot 25 000 zł, chyba że sąd ustali inne udziały małżonków w majątku dorobkowym (przyjmuje się bowiem, że co do zasady udziały małżonków w majątku wspólnym są równe). Dodam, że majątek wspólny obejmuje wszystkie przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa przez oboje małżonków lub przez jedno z nich, a w szczególności pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków oraz dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków.
Warto jednak pamiętać, że nawet jeśli udziały w spółce należą do majątku osobistego, to dochody z tego majątku są już dorobkiem obojga małżonków (zgodnie z art. 31 § 2 K.r.io.).
Do majątku wspólnego będą więc wchodziły wszystkie zyski, które małżonek będący wspólnikiem otrzymał ze spółki, np. z tytułu zysku. Potwierdza to orzecznictwo sądowe.
Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 25.03.1997 r. (sygn. akt I ACa 46/97) stwierdził, że „prawa małżonka pozostającego we współwłasności majątkowej ze wspólnikiem spółki cywilnej w sytuacji, gdy stroną umowy spółki było tylko jedno z małżonków, nie obejmują składników majątkowych nabywanych przez spółkę, lecz ograniczają się do tych praw majątkowych, które przysługują wspólnikowi w czasie trwania spółki (umowy) jako wynik zarządzania majątkiem spółki, tj. do zysków i do podziału majątku spółki, który może nastąpić wyłącznie po rozwiązaniu umowy spółki”. Takie samo stanowisko zajął także Sąd Apelacyjny w wyroku z dnia 14.01.2000 r. (sygn. akt I ACa 941/99).
Spółka cywilna a rozwód jednego z małżonków
W związku z tym w przypadku rozwiązania spółki i podziału jej majątku małżonkowi wspólnika spółki cywilnej przysługiwać mogą z tego tytułu określone roszczenia.
Proszę jednak pamiętać, że po prawomocnym orzeczeniu rozwodu nie istnieje już wspólność majątkowa (między byłymi małżonkami powstaje z mocy prawa rozdzielność majątkowa), zatem byłej żonie/mężowi nie należy się już zysk ze spółki cywilnej za okres od orzeczenia rozwodu.
Trzeba bowiem pamiętać, że majątek wspólny tworzą przedmioty nabyte do czasu powstania rozdzielności majątkowej. Majątek, który podlegać będzie podziałowi, to majątek wspólny małżonków na dzień powstania rozdzielności majątkowej. Jeżeli sprawa o podział majątku wspólnego będzie się toczyła – nawet po kilku latach po zniesieniu wspólności majątkowej małżeńskiej – to ten majątek będzie oceniany na dzień ustania wspólności majątkowej.
Pomiędzy wspólnikami spółki cywilnej istnieje współwłasność łączna. Nazywa się ją inaczej bezudziałową lub niepodzielnej ręki.
W trakcie trwania spółki żaden z jej wspólników nie może dysponować jej majątkiem. Każdemu z nich przysługują równe prawa do całości majątku. Wspólnik nie może domagać się podziału wspólnego majątku wspólników. Także wierzyciel wspólnika nie może żądać zaspokojenia z jego udziału we wspólnym majątku wspólników ani z udziału w poszczególnych składnikach tego majątku.
Podział majątku staje się możliwy dopiero z chwilą rozwiązania spółki. Wówczas bowiem współwłasność łączna ulega z mocy prawa przekształceniu we współwłasność w częściach ułamkowych.
Rozwód jednego ze wspólników nie jest zatem przyczyną rozwiązania spółki i rozliczenia wspólników. Zasada jest bowiem taka, że w skład majątku wspólnego podlegającego podziałowi nie wchodzi udział.
Spółka cywilna a rozwód jednego z małżonków