Koncentracja przedsiębiorstw
Stan faktyczny: X i Y – spółki z o.o. funkcjonują na polskim rynku Z od wielu lat. Każda z tym spółek posiada większościowy udział w tymże rynku. Z każdym rokiem istnienia Spółek, spółki te coraz mocniej współpracują ze sobą. Od 2015 r. Spółki postanowiły, iż X będzie funkcjonować w województwie ABCD, zaś Y w pozostałym województwach Polskich. Ponadto tylko X będzie sprzedawać częśc zasobów. Od 2017 r. na rynek wkroczyła spółka A. W odpowiedzi na co obie Spółki znacznie obniżyły ceny sprzedaży swoich produktów i ujednoliciły je. Prezes UOKiK wszczął wobec X i Y postępowanie w przedmiocie ustalenia czy spółki te dopuściły się naruszenia zasad konkurencji.
Przedłożone dokumenty: brak
Akty prawne:
Dz.U. 2007 nr 50 poz. 331 Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów („Ustawa”)
Dz.U. 1993 nr 47 poz. 211
Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji („Ustawa 2”)
Zadanie pytania:
Jakie mogło być rozstrzygnięcie Prezesa UOKiK? Jakie czynności mogłyby podjąć Spółki celem ewentualnego uwolnienia się od zarzutów, jakie Prezes UOKiK mógłby im postawić?
Koncentracja przedsiębiorstw
Zgodnie z Ustawą:
Art. 6. 1. Zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, polegające w szczególności na:
. 1) ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen i innych warunków zakupu lub
sprzedaży towarów;
. 2) ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji lub zbytu oraz postępu technicznego
lub inwestycji;
. 3) podziale rynków zbytu lub zakupu;
Art. 9. 1. Zakazane jest nadużywanie pozycji dominującej na rynku właściwym przez jednego lub kilku przedsiębiorców.
2. Nadużywanie pozycji dominującej polega w szczególności na:
. 1) bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich, odległych terminów płatności
lub innych warunków zakupu albo sprzedaży towarów;
. 2) ograniczeniu produkcji, zbytu lub postępu technicznego ze szkodą dla
kontrahentów lub konsumentów;
. 3) stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji;
. 4) uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy;
. 5) przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji;
. 6) narzucaniu przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów, przynoszących mu nieuzasadnione korzyści;
. 7) podziale rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych.
3. Czynności prawne będące przejawem nadużywania pozycji dominującej są w
całości lub w odpowiedniej części nieważne.
Art. 10. 1. Prezes Urzędu wydaje decyzję o uznaniu praktyki za ograniczającą konkurencję, jeżeli stwierdzi naruszenie zakazów określonych w art. 6 lub w art. 9 ustawy lub w art. 101 lub w art. 102 TFUE.
Koncentracja przedsiębiorstw
Zgodnie z Ustawą 2:
Art.15.1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest utrudnianie innym
przedsiębiorcom dostępu do rynku, w szczególności przez:
1) sprzedaż towarów lub usług poniżej kosztów ich wytworzenia lub świadczenia albo ich odprzedaż poniżej kosztów zakupu w celu eliminacji innych przedsiębiorców;
2) nakłanianie osób trzecich do odmowy sprzedaży innym przedsiębiorcom albo niedokonywania zakupu towarów lub usług od innych przedsiębiorców;
3) rzeczowo nieuzasadnione, zróżnicowane traktowanie niektórych klientów;
4) pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży;
5) działanie mające na celu wymuszenie na klientach wyboru jako kontrahenta
określonego przedsiębiorcy lub stwarzanie warunków umożliwiających podmiotom trzecim wymuszanie zakupu towaru lub usługi u określonego przedsiębiorcy.
2. Czyn, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, może polegać w szczególności na:
1) ograniczeniu w istotny sposób lub wyłączeniu możliwości dokonywania przez klienta zakupu u innego przedsiębiorcy;
2) stworzeniu sytuacji powodujących pośrednio lub bezpośrednio narzucenie klientom przez podmioty trzecie konieczności dokonania zakupu u danego przedsiębiorcy lub u przedsiębiorcy, z którym dany przedsiębiorca pozostaje w związku gospodarczym;
3) emisji, oferowaniu oraz realizacji znaków legitymacyjnych podlegających wymianie na towary lub usługi oferowane przez jednego przedsiębiorcę lub grupę przedsiębiorców pozostających w związku gospodarczym, w okolicznościach wskazanych w pkt 1 lub 2.
Koncentracja przedsiębiorstw
Na wstępie wskazuję, iż Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 10 stycznia 2008 r. (sygn. akt I ACa 231/2007), uznał, że sprzedaż poniżej kosztów własnych nie wystarcza do zakwalifikowania jako czynu nieuczciwej konkurencji, gdyż konieczne jest wykazanie, że doszło do niej w celu eliminacji innych przedsiębiorców a nie w innym.
Ocena tych porozumień na gruncie prawa konkurencji musi odnosić się przede wszystkim do charakteru ustalonych w ten sposób cen. Nie wszystkie bowiem ustalenia dotyczące cen odsprzedaży są zakazane.
W relacjach wertykalnych, co do zasady, dozwolone jest ustalanie sugerowanych oraz maksymalnych cen odsprzedaży. W przypadku tych pierwszych dostawca rekomenduje odbiorcom towarów ustalane bez ich udziału ceny dalszej odsprzedaży. Aby można było mówić o sugerowanym charakterze cen, stosowanie się do zaleceń dostawcy powinno zależeć wyłącznie od woli nabywcy.
Minimalne lub sztywne ceny odsprzedaży prowadzą w długim okresie do podwyższania ich poziomu, ułatwiając utrzymywanie się na rynku przedsiębiorców nieefektywnych.
Wertykalne porozumienia cenowe, ustalające minimalne lub sztywne ceny odsprzedaży, są traktowane jako poważne ograniczenia konkurencji i nie korzystają ze zwolnienia spod zakazu według zasady de minimis (art. 7 Ustawy) ani z wyłączenia grupowego (wydane na podstawie art. 8 ust. 3 Ustawy).
Zgodnie z Decyzją Prezesa UOKiK nr DOK – 13/2011 z dn. 29 grudnia 2011 r.:
naruszenie interesu publicznoprawnego ma miejsce wtedy, gdy działania przedsiębiorcy zagrażają interesowi ogólnospołecznemu, tzn. dotyczą one szerszego kręgu uczestników rynku. Powyższa regulacja znajduje więc zastosowanie tylko wówczas, gdy zagrożony lub naruszony zostaje interes publiczny polegający na zapewnieniu właściwych warunków funkcjonowania rynku.
Koncentracja przedsiębiorstw
Działaniami antykonkurencyjnymi są jedynie takie działania, które dotykają sfery interesów szerszego kręgu uczestników rynku gospodarczego, a więc gdy dotyczą konkurencji rozumianej jako zjawisko charakteryzujące funkcjonowanie gospodarki (rynku). Celem Ustawy nie jest więc ochrona prywatnoprawnego interesu przedsiębiorcy. Ponadto, należy podkreślić, że zdaniem Sądu Najwyższego naruszenie interesu publicznoprawnego ma miejsce nie tylko wówczas, gdy skutkami działań sprzecznych z przepisami dotknięty został ,,szerszy krąg uczestników rynku”, ale także, gdy działania te wywołały na rynku inne niekorzystne zjawiska
Art. 6 ust. 1 Ustawy stanowi, że zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym. W art. 6 ust. 1 pkt 1 Ustawa wskazuje, że porozumienia mogą przybrać w szczególności postać ustalania, bezpośrednio lub pośrednio, cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów.
W celu ustalenia, czy przedsiębiorca dopuścił się naruszenia zakazu zawierania antykonkurencyjnych porozumień, Prezes Urzędu musi ustalić następujące przesłanki:
- zawarcie porozumienia pomiędzy przedsiębiorcami;
• celem lub skutkiem porozumienia było wyeliminowanie, ograniczenie lub - naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym;
- porozumienie nie podlega wyłączeniu spod zakazu.
Ustawa przewiduje różne formy, jakie może przybrać zakazane prawem konkurencji porozumienie. Stosownie do art. 4 pkt 5 Ustawy, przez porozumienie rozumie się: umowy zawierane między przedsiębiorcami, między związkami przedsiębiorców oraz między przedsiębiorcami i ich związkami albo niektóre postanowienia tych umów; uzgodnienia dokonane w jakiejkolwiek formie przez dwóch lub więcej przedsiębiorców lub ich związki; uchwały lub inne akty związków przedsiębiorców lub ich organów statutowych.
W wyroku SA sygn. VI Aca 1146/04 utrzymanego w mocy wyrokiem SN III SK 6/06 wskazano:
by stwierdzić istnienie porozumienia nie jest zatem konieczne, by było ono zawarte w formie umowy pisemnej czy w jakikolwiek sposób sformalizowane. Istnieje ono także wówczas, gdy koordynacja zachowań przedsiębiorców następuje nie w drodze nałożenia prawnie wiążącego obowiązku wspólnego działania, lecz przez świadome wskazanie sposobu współdziałania, którego celem lub skutkiem jest ograniczenie konkurencji.
W wyroku SPI w sprawie T-41/96 Bayer AG v Komisja, Zb. Orz. z 2000 r., II-3383, pkt 69; Komunikat Komisji – wytyczne w sprawie ograniczeń wertykalnych (Dz.Urz. UE z 2010 nr C 130, s. 1, wskazano:
do stwierdzenia porozumienia „wystarczające jest, że przedsiębiorcy wyrazili swoją wspólną intencję zachowania się na rynku w określony sposób”. Zatem kluczową kwestią jest ustalenie zgodności woli (ang. concurrence of wills), pomiędzy co najmniej dwoma przedsiębiorcami. Forma jaką ta zgodność woli przybierze jest nieistotna, tak długo jak stanowi wyraz intencji stron.
Koncentracja przedsiębiorstw
Przesłanką istnienia porozumienia ograniczającego konkurencję jest wyrażenie zgodnego zamiaru stron uczestnictwa w tym porozumieniu, a więc dokonanie ustaleń.
Ponadto w wyroku z dnia 15 lipca 1998 r. (sygn. akt XVII Ama 32/98), Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów stwierdził, że (…) dla uznania konkretnego działania albo zaniechania za przejaw praktyki monopolistycznej nie jest wcale konieczne, aby owo zachowanie wywoływało skutki na rynku. Dla bytu praktyki monopolistycznej wystarczająca jest już bowiem sama możliwość wystąpienia na rynku negatywnych skutków będących przejawem ograniczenia konkurencji.
Koncentracja przedsiębiorstw
Stanowisko to zostało potwierdzone w wyroku tego Sądu z dnia 24 marca 2004 r. w którym, czytamy: stosownie do treści art. 5 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, zakazane jest samo porozumienie, którego celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym. Nie jest więc koniecznym, aby wystąpił zamierzony skutek w całości lub części.
Cel porozumienia można definiować jako wolę jego uczestników wyrażoną w treści określonego dokumentu, jak również to czego strony porozumienia wyraźnie w umowie nie określiły, ale zamierzają osiągnąć. Do uznania porozumienia za naruszające zakaz określony w art. 6 ust. 1 wystarczy wykazanie, że porozumienie stawia sobie za cel ograniczenie konkurencji na ustalonym rynku właściwym. Cel antykonkurencyjny oznacza przede wszystkim sprzeczność uzgodnień przedsiębiorców z celami ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.Antykonkurencyjny cel porozumienia istnieje obiektywnie, niezależnie od subiektywnego przekonania jego uczestników o celu, który przyświecał przystąpieniu do porozumienia (…). Przesłankę antykonkurencyjnego skutku lub celu porozumienia spełnia także takie porozumienie, które w zamierzeniach stron nie było nakierowane na ograniczenie konkurencji, jednak w rzeczywistości taki skutek zaistniał. Nie ma znaczenia brak woli stron osiągnięcia skutku w postaci ograniczenia konkurencji na danym rynku (wyrok SOKIK sygn. akt XVII Ama 9/05). Cel porozumienia wypływa zatem z całokształtu albo przynajmniej z części postanowień umowy, przy czym dla jego oceny należy także uwzględnić okoliczności jego realizacji.
Koncentracja przedsiębiorstw
W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2004r. III SK 44/04 OSNCP 2005 nr 9 poz.136, Sąd ten wypowiedział się, iż niezależnie od świadomości (lub braku takiej świadomości) po stronie uczestników porozumienia, co do naruszenia zakazów wynikających z ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, porozumienie ma na celu ograniczenie konkurencji, nie tylko wtedy, gdy strony porozumienia mają zamiar ingerencji w funkcjonowanie mechanizmu konkurencji, ale gdy z przedmiotu poczynionych przez strony uzgodnień wynika, że nieodzownym skutkiem porozumienia jest ograniczenie konkurencji. Decyduje o tym sprzeczność materii uzgodnień przedsiębiorców z celami ustawy, zaś ocena, czy celem porozumienia jest ograniczenie konkurencji obejmuje analizę treści (przedmiotu) porozumienia oraz kontekstu gospodarczego, w jakim doszło do uzgodnień pomiędzy tymi przedsiębiorcami (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2009 r. III SK 26/08 LEX 560601).
Należy przy tym wskazać, że ciężar dowodu w zakresie wykazania, czy porozumienie ogranicza konkurencję, tj. narusza art. 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów spoczywa na organie antymonopolowym. Z kolei obowiązek wykazania, że nawet jeśli porozumienie narusza art. 6, to jednak korzysta z wyłączenia spod tego zakazu na podstawie art. 8 ust. 1 w/w ustawy – zgodnie z art. 8 ust. 2 – spoczywa na przedsiębiorcy.
